Dobrze zaplanowany post  to prezent dla ciała i ducha.

Ciału daje czas na odpoczynek i regenerację, co pozwala na oczyszczenie komórek i poprawę zdrowia metabolicznego.

Na poziomie ducha wspiera samokontrolę, co prowadzi do wewnętrznej przemiany, umożliwiając lepsze zrozumienie własnych potrzeb i wartości.

Post ułatwia odnajdywanie samego siebie, zwłaszcza w świecie przepychu, gdzie mimo obfitości często odczuwamy braki i jesteśmy nieszczęśliwi.

Post stosowany regularnie pomaga przywrócić harmonię i głębszy sens życia.

Post jako naturalna część historii ludzkości

Post to stan, który towarzyszył ludziom od zawsze. Nasi przodkowie pościli nie z wyboru, lecz z konieczności – okresy obfitości przeplatały się z głodem, zwłaszcza wczesną wiosną, gdy zapasy zimowe się kończyły, a nowe plony były jeszcze daleko. W wielu kulturach post stał się także świadomą praktyką duchową i zdrowotną. Każda większa religia – od chrześcijaństwa przez islam po buddyzm – wprowadziła okresowe ograniczenia w jedzeniu, traktując je jako formę oczyszczenia ciała i umysłu. Niezależnie od kontekstu, organizm ludzki jest przystosowany do czasowego braku pożywienia i może czerpać z tego korzyści, jeśli post jest stosowany rozsądnie.

Zalety postu dla ciała:

✔️ Odpoczynek układu trawiennego

Ciągłe spożywanie posiłków obciąża układ pokarmowy, który nie ma czasu na regenerację. Post przerywany (np. 16 godzin bez jedzenia) pozwala odbudować barierę jelitową, wspiera równowagę mikrobiomu i poprawia trawienie.

✔️  Spalanie tłuszczu i poprawa gospodarki energetycznej

Po kilkunastu godzinach bez jedzenia poziom insuliny spada, a organizm przechodzi z trybu magazynowania na tryb spalania zgromadzonych zapasów. To naturalny, fizjologiczny proces, który wspiera redukcję tkanki tłuszczowej i poprawia elastyczność metaboliczną.

✔️  Autofagia – biologiczny recykling

Podczas postu komórki aktywują proces autofagii, czyli oczyszczania z uszkodzonych białek i organelli. To kluczowy mechanizm przeciwdziałający starzeniu się i rozwojowi chorób przewlekłych.

✔️  Lepsza kontrola poziomu cukru

Post poprawia wrażliwość na insulinę i pomaga stabilizować poziom glukozy we krwi. To ważny czynnik w profilaktyce insulinooporności i cukrzycy typu 2.

✔️  Wsparcie mikrobiomu

Okresowe przerwy w jedzeniu wpływają korzystnie na skład mikroflory jelitowej. Krótkie posty zwiększają ilość bakterii wspierających odporność i metabolizm.

Zalety postu dla ducha:

✔️ Ćwiczenie samokontroli i uważności

Świadome ograniczenie jedzenia wzmacnia zdolność do samoregulacji. To okazja do obserwowania własnych mechanizmów i pracy nad nawykami, co przekłada się na większą samoświadomość i odporność psychiczną.

✔️ Zmniejszenie poziomu stresu

Krótki post poprawia regulację osi HPA (podwzgórze-przysadka-nadnercza), co może obniżyć poziom kortyzolu. Warunkiem jest brak nadmiernego stresu z innych źródeł i odpowiednie nawodnienie.

✔️ Klarowność umysłu i poprawa koncentracji

Post sprzyja zwiększonemu wydzielaniu neuroprzekaźników wspierających koncentrację i kreatywność, takich jak noradrenalina. To efekt ewolucyjny – organizm mobilizuje się, aby skuteczniej poszukiwać jedzenia.

✔️ Praktykowanie wdzięczności i redefiniowanie relacji z jedzeniem

Przerwa od stałego dostępu do pożywienia uczy doceniać proste rzeczy, takie jak ciepły posiłek czy szklanka wody. To cenny element praktyki uważności i budowania zdrowych nawyków.

Rodzaje postów:

✔️ Post o wodzie

Najbardziej restrykcyjna forma postu, podczas której spożywa się wyłącznie wodę (ewentualnie elektrolity). Stosowany głównie w krótkich okresach (24-72h), wymaga dobrego przygotowania i najlepiej nadzoru.

✔️ Post na bulionach lub herbatach ziołowych

Wersja łagodniejsza niż post o wodzie. Pozwala dostarczyć niewielkie ilości minerałów, wspierając elektrolitową równowagę organizmu.

✔️ Post warzywny (np. dieta dr Dąbrowskiej)

Opiera się na spożywaniu wyłącznie niskokalorycznych warzyw i niektórych owoców. Dostarcza błonnika, mikroelementów i niewielkich ilości energii, a jednocześnie pozwala organizmowi na uruchomienie procesów autofagii i spalania tłuszczu.

✔️ Post sokowy (warzywno-owocowy)

Polega na spożywaniu wyłącznie świeżo wyciskanych soków warzywnych i owocowych. Popularny w wersji weekendowej (1-3 dni), dłuższe wersje mogą prowadzić do nadmiaru cukru przy niewielkiej podaży błonnika.

✔️ Post przerywany (Intermittent Fasting – IF)

Najbardziej elastyczna forma postu, polegająca na ograniczeniu okna żywieniowego do kilku godzin dziennie (np. model 16/8 – 16 godzin postu, 8 godzin jedzenia, lub 5/2 - 5 dni w tygodniu normalna dieta, 2 dni post).

✔️ Post duchowy lub medytacyjny

Często łączy ograniczenie jedzenia z praktyką duchową, np. medytacją lub modlitwą. To bardziej holistyczne podejście, uwzględniające ciało i umysł jako całość.

Ryzyka długoterminowych, niekontrolowanych postów:

• Zaburzenia gospodarki hormonalnej

–uwaga dla kobiet w wieku rozrodczym (szczególnie z nieregularnymi cyklami) – Zbyt długie lub częste posty (powyżej 16 godzin) mogą zaburzać równowagę hormonalną, co odbija się m.in. na płodności, cyklu menstruacyjnym oraz funkcjonowaniu tarczycy. Post oczywiście  być korzystny, o ile uwzględnia cykl hormonalny. Najlepiej stosować go w pierwszej fazie cyklu, gdy poziom estrogenu jest najwyższy, a organizm lepiej adaptuje się do okresowego ograniczenia kalorii. Tydzień przed miesiączką, gdy dominuje progesteron, warto unikać długich postów, by nie obciążać gospodarki hormonalnej i nie zwiększać poziomu kortyzolu. Efektem nieprawidłowo zaplanowanego postu bywa spadek energii, obniżenie temperatury ciała, pogorszenie nastroju i problemy z płodnością. Kluczowa jest obserwacja organizmu i elastyczne podejście.

• Spadek masy mięśniowej

Przy bardzo niskiej podaży białka organizm zaczyna wykorzystywać własne mięśnie jako źródło energii. To prowadzi do utraty tkanki mięśniowej, co w dłuższej perspektywie spowalnia metabolizm i utrudnia powrót do normalnego trybu żywienia.

• Niedobory witamin i minerałów

Brak odpowiednio zbilansowanych posiłków przez dłuższy czas oznacza niedobory kluczowych składników odżywczych: żelaza, wapnia, magnezu, cynku czy witamin z grupy B. Niedobory te mogą prowadzić m.in. do anemii, osłabienia odporności, problemów skórnych i neurologicznych.

• Zaburzenia relacji z jedzeniem

Post prowadzony bez refleksji i kontroli może pogłębiać kompulsywne objadanie się po jego zakończeniu, prowadzić do obsesji na punkcie jedzenia lub rozwijać ortoreksję (patologiczną obsesję na punkcie „czystego jedzenia”).

• Osłabienie odporności

Długotrwały deficyt energetyczny osłabia funkcjonowanie układu immunologicznego, zwiększając podatność na infekcje.

Kto nie powinien pościć?

• Kobiety w ciąży i karmiące

Ich organizm ma zwiększone zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze. Post może zaburzyć zdrowie matki i rozwój dziecka.

• Osoby z historią zaburzeń odżywiania

Post może stać się kolejną formą restrykcji i kontroli, co u osób z nieuregulowaną relacją z jedzeniem jest ryzykowne. Każda zmiana w sposobie odżywiania powinna być konsultowana ze specjalistą.

• Osoby z cukrzycą typu 1

Zmienna reakcja na insulinę, ryzyko hipoglikemii lub kwasicy ketonowej sprawiają, że post przy tej chorobie jest bardzo ryzykowny.

• Osoby poważnie chore

Post może nasilać niektóre objawy choroby lub kolidować z leczeniem. W takich przypadkach zawsze kluczowa jest opinia lekarza prowadzącego.

• Dzieci i młodzież

Młody, rozwijający się organizm potrzebuje stabilnego dostępu do składników odżywczych. Post w tej grupie wiekowej nie jest zalecany.

• Osoby z niedowagą lub wyniszczeniem organizmu

Post to ograniczenie podaży energii – u osób z deficytem masy ciała lub po wyniszczających chorobach może prowadzić do pogłębienia niedoborów i osłabienia organizmu.

• Osoby przechodzące przez silny stres emocjonalny lub fizyczny

Post jest dodatkowym stresem metabolicznym dla organizmu. W sytuacji trudnych życiowych wydarzeń, dużego obciążenia zawodowego lub problemów zdrowotnych (np. infekcje, zaburzenia snu), może pogłębić przeciążenie organizmu. Warto wtedy przesunąć post na spokojniejszy czas.

Posty mogą być potężnym wsparciem dla zdrowia, ale to tylko jedna z wielu dróg dbania o siebie.

Nie ma jednego „najlepszego” sposobu dla wszystkich.

Klucz to obserwacja własnego ciała i dopasowanie rodzaju oraz długości postu do swojej aktualnej kondycji, stylu życia i potrzeb.

Jeśli chcesz spróbować, rób to mądrze, małymi krokami.

Obserwuj, testuj, wyciągaj wnioski.

Dbaj o siebie mądrze. 

Fit Gąska 

Autor nie ponosi odpowiedzialności za działania podjęte na podstawie treści zawartych na tej stronie internetowej.